W związku z pojawieniem się w ramach Polskiego Ładu obowiązku opłacania składki zdrowotnej stanowiącej procent od uzyskiwanego dochodu, wzrosła popularność spółek komandytowo-akcyjnych. W tym artykule poruszymy tematykę obowiązku składkowego przy powtarzających się świadczeniach niepieniężnych akcjonariuszy S.K.A. w związku z wydawanymi w ostatnim czasie interpretacjami ZUS.
Rosnąca popularność SKA
Po wejściu w życie szeregu zmian w przepisach w ramach tzw. Polskiego Ładu i wprowadzeniu obowiązku opłacania składki zdrowotnej stanowiącej procent od uzyskiwanego dochodu, wielu przedsiębiorców poszukiwało innej formy prawnej prowadzenia działalności gospodarczej. Znacznie wzrosła popularność m.in. spółek komandytowo-akcyjnych, w których z jednej strony można uzyskać korzystne opodatkowanie dla komplementariuszy, a z drugiej uniknąć oskładkowania po stronie akcjonariuszy. Więcej o zaletach, ale i wadach SKA pisaliśmy w artykule Spółka komandytowo-akcyjna a Polski Ład – wady i zalety.
Dodatkowo, w ostatnim czasie spółki komandytowo-akcyjne wykorzystywane były jako rozwiązanie problemu dotyczącego legalizacji pobytu i pracy dla cudzoziemców. Ze względu na wstrzymanie przez organy decyzji o legalizacji pobytu i pracy dla cudzoziemców rozwiązanie polegające na funkcjonowaniu spółek komandytowo-akcyjnych, w których akcjonariuszami stali się obcokrajowcy, nie posiadający możliwości uzyskania pozwolenia na pracę i pobyt w Polsce zyskało na znaczeniu. Statuty S.K.A. umożliwiały akcjonariuszom pracę w kraju, nakładając na nich obowiązek powtarzających się świadczeń niepieniężnych (polegających np. na wykonywaniu czynności związanych z pracą na magazynie, przy produkcji lub związaną z analizą danych). W takiej sytuacji akcjonariusze działając w spółce nie potrzebowali dodatkowego zezwolenia na pracę w Polsce. Ponadto, przepisy nie zobowiązywały ich do opłacania składek ZUS.
Kontrowersyjna decyzja ZUS
Kodeks spółek handlowych w art. 176 oraz w art. 356 przewiduje możliwość zobowiązania wspólnika/akcjonariusza do określonych powtarzających się świadczeń niepieniężnych na rzecz spółki, za które następnie otrzymują wynagrodzenie. Możliwość taka istniała od wielu lat, jednak nie cieszyła się dużą popularnością, ponieważ istniały inne, prostsze formy wypłaty wynagrodzeń wspólników. Polski Ład spowodował renesans tej formy wypłaty wynagrodzenia dla wspólników i akcjonariuszy. A to dlatego, że tego typu wynagrodzenie nie zostało objęte składką zdrowotną, w przeciwieństwie np. do wynagrodzeń członków zarządu czy prokurentów z tzw. powołania. W połączeniu z problemem dotyczącym zatrudniania pracowników zza granicy, rozwiązanie polegające na wprowadzeniu obowiązku akcjonariuszy do dokonywania świadczeń niepieniężnych na rzecz S.K.A. stanowiło połączenie korzyści fiskalnych z uproszczeniami natury administracyjnej.
Powyższemu działaniu stara się jednak sprzeciwiać ZUS, który w interpretacji z 13 kwietnia (znak DI 200000/43/186/2023) stwierdził, że niektóre wykonywane na rzecz spółki czynności są charakterystyczne dla umowy o świadczenie usług. Co za tym idzie, powinny być one objęte obowiązkiem opłacania składek. ZUS doszedł również do wniosku, iż związanie akcji z podobnymi do wskazanych powyżej obowiązkami jest sprzeczne z art. 356 KSH, gdyż stworzenie mechanizmu wynagrodzenia akcjonariuszy we wskazany sposób jest niezgodny z celem przepisu i służy obejściu regulacji przewidzianej w przepisach KSH. Co ciekawe, ZUS wydał już wcześniej podobną interpretacją dotyczącą wspólników spółki z o.o. wskazując, że przewóz osób taksówką wykonywany w ramach świadczeń niepieniężnych przez wspólnika nie powinien być zwolniony ze składek na ubezpieczenie społeczne. Najnowsze stanowisko ZUS wzbudziło obawy wielu akcjonariuszy, których akcje są związane z powtarzającymi się świadczeniami niepieniężnymi takimi samymi lub podobnymi do tych określonych w interpretacji ZUS.
Wątpliwości dotyczące słuszności interpretacji
Analizując interpretację ZUS warto zwrócić uwagę na to, że zarówno ustawa o systemie ubezpieczeń społecznych, jak i KSH nie nakłada na akcjonariuszy obowiązku opłacania składek ZUS, ani nie zabrania wykorzystania regulacji o związaniu akcji z obowiązkiem powtarzających się świadczeń niepieniężnych. Może prowadzić to do wniosku, iż decyzje zgodne z poglądem zaprezentowanym w przywołanej interpretacji będą uchylane w sądach, ponieważ nie opierają się na zbyt mocnych podstawach.
Powyższy problem zauważył także ustawodawca. Minister Rodziny i Polityki Społecznej przedstawił już projekt ustawy o zatrudnianiu cudzoziemców mający rozwiązać wskazane wątpliwości.
Podsumowując, możemy spodziewać się tego, że w najbliższym czasie ZUS zacznie nakładać obowiązek zapłaty składek na akcjonariuszy SKA, których akcje związane są z obowiązkiem powtarzających się świadczeń niepieniężnych uznanych przez ZUS za odpowiadające czynnościom należącym do zakresu umowy o świadczenie usług. W związku z tym, w spółkach stosujących takie rozwiązanie, może się w niektórych przypadkach okazać niezbędne skierowanie sprawy na drogę postępowania sądowego, by przeciwstawić się profiskalnemu stanowisku ZUS.
Konrad Sawczuk, Michał Walczak
