Trwająca aktualnie pandemia koronawirusa uderza w większość przedsiębiorstw. Część przedsiębiorców już teraz odczuwa skutki finansowe aktualnych zdarzeń, a część przewiduje, że gorsze czasy dla ich biznesu nadejdą lada moment. Aktualna sytuacja może skłaniać przedsiębiorców do podejmowania nie zawsze przemyślanych decyzji związanych z ochroną ich osobistego majątku.
Wspólność ustawowa a rozdzielność majątkowa
Jeżeli przedsiębiorca pozostaje we wspólności ustawowej małżeńskiej, to pod pewnymi warunkami jego długi mogą być egzekwowane z całego przedsiębiorstwa objętego wspólnością małżeńską. Jeżeli w skład przedsiębiorstwa wchodzą np. wartościowe nieruchomości, może się okazać, że w praktyce cały majątek małżonków będzie przedmiotem egzekucji.
Z kolei jeżeli między małżonkami panuje rozdzielność majątkowa, wtedy każdy z nich odpowiada za długi ze swojego majątku osobistego. Zatem jeżeli z jakiegoś powodu biznes jednego z małżonków upadnie, majątek drugiego małżonka na tym nie ucierpi.
Rozdzielność w trakcie trwania małżeństwa
Rozdzielność majątkowa może obowiązywać od początku małżeństwa lub zostać wprowadzona w czasie jego trwania. Decydując się na podpisanie umowy o rozdzielność w czasie trwania małżeństwa, małżonkowie mogą dokonać również podziału dotychczasowego majątku wspólnego. Podział może polegać np. na przyznaniu nieruchomości jednemu małżonkowi, a udziałów w spółkach drugiemu. Małżonkowie nie muszą dzielić całego majątku wspólnego, mogą dokonać podziału tylko najistotniejszych dla nich aktywów.
Należy pamiętać, że rozdzielność majątkowa będzie skuteczna wobec wierzyciela tylko wtedy, kiedy wierzyciel o niej wiedział. Informacja o rozdzielności powinna być zatem wskazywana w zawieranych umowach, a także ujawniona w powszechnie dostępnych rejestrach (np. CEIDG, KRS).
Ryzyko zakwestionowania podziału majątku przez wierzyciela
Co istotne, wszelkie czynności prawne, które wiążą się z przesunięciami majątkowymi między małżonkami (np. przyznanie w drodze podziału majątku nieruchomości jednemu z małżonków) i jednocześnie prowadzą do pokrzywdzenia wierzyciela, mogą być przez wierzyciela zakwestionowane przed sądem (tzw. skarga pauliańska).
O pokrzywdzeniu wierzyciela możemy mówić wtedy, kiedy kwestionowana przez wierzyciela umowa o podział majątku wspólnego spowodowała lub pogłębiła niewypłacalność małżonka, który jest dłużnikiem. W przypadku przesunięć majątkowych między małżonkami, sytuacja jest o tyle szczególna, że korzyść majątkową uzyskuje osoba bliska (małżonek) i często ta korzyść jest uzyskiwana nieodpłatnie. Ewentualna obrona małżonka jest zatem trudniejsza niż w przypadku czynności między osobami niespokrewnionymi.
Sytuacja przyszłych wierzycieli
Co jednak w sytuacji gdy przedsiębiorca nie ma jeszcze długów, ale te długi mogą powstać w niedalekiej przyszłości? Także przyszli wierzyciele mogą zakwestionować dokonany podział majątku czy też darowiznę, jeżeli zostały dokonane z zamiarem pokrzywdzenia przyszłych wierzycieli. Jest to szczególnie istotne w aktualnej sytuacji, w której cześć przedsiębiorstw nadal prosperuje dobrze, ale analizując wpływ epidemii na gospodarkę, spodziewają się, że ich również dosięgnie wkrótce kryzys.
Przy podejmowaniu decyzji dotyczących stosunków majątkowych między małżonkami, szczególnie w obecnej sytuacji spowodowanej pandemią, należy mieć szczególnie na uwadze ryzyko podważenia czynności przez wierzyciela. W zależności od innych okoliczności związanych z osobą przedsiębiorcy i jego sytuacją rodzinną, ryzyko to może być różne. Warto poszukać, przy wsparciu doświadczonych doradców, optymalnych i stosunkowo bezpiecznych na przyszłość rozwiązań, które niekoniecznie muszą wiązać się ze zmianą ustroju małżeńskiego.
Karolina Kulińska-Polak
