Nie zawsze raz ustalone w umowie spółki zasady przystają do każdej sytuacji, w której znajdą się jej wspólnicy – zwłaszcza, jeśli wziąć pod uwagę kwestię podziału zysku w spółce komandytowej. Do niedawna rozwiązanie było proste i zakładało, że wspólnicy podjętą jednomyślnie uchwałą mogą zdecydować o innym podziale zysku za dany rok, o ile odpowiedni zapis znajduje się w umowie spółki. Okazuje się jednak, że sytuacja nie jest do końca przejrzysta, a ze względu na zmieniającą się praktykę sądów wspólnicy mogą być narażeni na niepotrzebne koszty.
Podział zysku uchwałą – dopuszczalny czy nie?
Prawo do udziału w zysku spółki przysługuje z mocy prawa każdemu wspólnikowi spółki komandytowej. Domyślne zasady podziału zysków i strat wynikają z Kodeksu spółek handlowych i mają charakter względnie obowiązujący. Oznacza to, że wspólnicy spółki komandytowej, stosownie do swoich potrzeb, mogą reguły kodeksowe zmienić, uzupełnić lub pozostawić. Wspólnicy, którzy następczo chcieliby dokonać modyfikacji ustalonych wcześniej zasad podziału zysku mogą to zrobić poprzez zmianę umowy spółki. Alternatywnie, dopuszczalną praktyką była modyfikacja zasad podziału zysku w drodze jednomyślnej uchwały wszystkich wspólników spółki (o ile takie rozwiązanie zostało wprost przewidziane przez umowę spółki).
O skutkach podatkowych zmiany udziału w zysku spółki komandytowej po zakończeniu roku obrotowego dowiesz się więcej w artykule: Czy zmiana proporcji udziału wspólników w zyskach spółki komandytowej powoduje obowiązek skorygowania zaliczek na podatek dochodowy i zapłaty odsetek od zaległości podatkowej?
Od niedawna jednak zdarza się, że sądy rejestrowe kwestionują taką praktykę.
Umowa spółki podlega zasadzie swobody umów wyrażonej w Kodeksie cywilnym. Granice swobody umów wyznaczone są natomiast bezwzględnie wiążącymi przepisami prawa, zasadami współżycia społecznego i naturą stosunku prawnego. W Kodeksie spółek handlowych znajdziemy zapis, że komandytariusz uczestniczy w zysku spółki proporcjonalnie do jego wkładu rzeczywiście wniesionego do spółki, chyba że umowa spółki stanowi inaczej (art. 123 § 1 KSH). Zderzając ze sobą te dwie normy, wydaje się, że zmiana sposobu podziału zysku, o ile została uwzględniona w zapisach umowy spółki komandytowej, jest praktyką dopuszczalną – zwłaszcza, że Kodeks spółek handlowych przyznaje wspólnikom spółek osobowych wyjątkowo szeroką autonomię.
Wszystko, co musisz wiedzieć o spółce komandytowej jako podatniku CIT znajdziesz w V wydaniu książki “Komandytowa w pytaniach i odpowiedziach”. Zamów teraz!
Zmiana sytuacji spółki uzasadnia zmianę sposobu podziału zysku
Dopuszczalność zmiany sposoby podziału zysku za pomocą jednomyślnej uchwały wspólników wydaje się też racjonalna z praktycznego punktu widzenia. Spółka to niejako żywy organizm, który z roku na rok funkcjonuje w odrobinę odmienny sposób. Zmienia się zaangażowanie wspólników w poszczególne sprawy, zakres ich obowiązków, zmieniają się kontrahenci, a co idzie za tym wszystkim – zmieniają się także zyski.
W tych okolicznościach zrozumiałym jest, że umowa spółki komandytowej pod wieloma względami powinna być możliwie elastyczna i pozwalać wspólnikom na kształtowanie sytuacji wewnątrz firmy w swobody sposób.
Jeśli przyjąć, że zmiana udziału w zysku wiąże się z koniecznością każdorazowej zmiany umowy spółki, nagrodzenie bardziej aktywnego wspólnika będzie zawsze wiązało się z dodatkowymi kosztami. To niepotrzebne utrudnienie, które może skutecznie zniechęcić do sprawiedliwego odzwierciedlenia stopnia zaangażowania poszczególnych wspólników – a to rodzi podłoże dla sporów wspólników i negatywnie wpływa na motywację do aktywnego i rzetelnego prowadzenia spraw firmy.
Sądy – jak wygląda praktyka?
Jeszcze do początku 2018 roku sądy rejestrowe nie kwestionowały zapisów umowy spółki, które wprowadzały możliwość zmiany podziału zysku uchwałą. Praktyka uległa jednak zmianie i zdarza się, że referendarze wskazują na konieczność uregulowania w umowie spółki zasad podziału zysku możliwie jasno i szczegółowo. Wskazuje się również, że uchylanie postanowień umowy spółki może nastąpić jedynie w drodze zmiany umowy spółki, zaś wykorzystywanie do tego jednomyślnej uchwały wspólników jest niedopuszczalne.
Pozostaje jednak pytanie – czy w sytuacji, w której uchwała opiera się o zapisy umowy stanowiące, że zysk dzielony jest w określony sposób o ile wspólnicy w jednomyślnej uchwale nie postanowią inaczej w istocie dochodzi do zmiany umowy spółki?
Wydaje się, że powyższy zapis jest zgodny z obowiązującymi przepisami. Regulacje prawne, umożliwiające wspólnikom elastyczne zarządzanie wewnętrzną strukturą spółki, są niezwykle praktyczne i powinny być dopuszczalne przez sądy rejestrowe. Pozostaje więc mieć nadzieję, że spółki komandytowe przestaną być narażone na konieczność rokrocznego ponoszenia kosztów zmiany umowy spółki w przypadku, w którym zajdzie potrzeba zmiany sposobu podziału zysku.
Natalia Chruścicka
