Pomimo wprowadzonych w ostatnich latach zmian w prawie podatkowym, spółka komandytowa nadal cieszy się dużą popularnością. W 2023 roku, zaraz po spółce z ograniczoną odpowiedzialnością, była najczęściej wybieraną formą prowadzenia działalności gospodarczej spośród wszystkich spółek prawa handlowego.
W tym artykule wyjaśnimy, dlaczego prowadzenie działalności gospodarczej w formie spółki komandytowej w 2024 roku nadal jest opłacalne.
O tym jak zmieniała się liczba zarejestrowanych spółek komandytowych na przestrzeni ostatnich kilku lat dowiesz się z naszego artykułu Ile jest w Polsce spółek komandytowych?
Odpowiedzialność wspólników spółki komandytowej
Spółka komandytowa jest dobrym rozwiązaniem dla wspólników, którym zależy na podziale obowiązków, ale także ryzyka finansowego związanego z prowadzoną działalnością. Umożliwia to specyficzny dla spółki komandytowej podział wspólników na komplementariuszy i komandytariuszy.
Komplementariusz, czyli wspólnik aktywny
Komplementariusz jest wspólnikiem, który przypomina wspólnika spółki jawnej. Przysługuje mu ustawowe prawo do prowadzenia spraw spółki oraz do jej reprezentowania.
Czynne uczestnictwo komplementariusza w kierowaniu spółką, ustawodawca połączył z przypisaniem mu nieograniczonej odpowiedzialności za zobowiązania spółki. Wspólnik ten odpowiada bowiem za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem osobistym. Oczywiście odpowiedzialność ta ma charakter subsydiarny, co oznacza, że w pierwszej kolejności za zobowiązania spółki odpowiada sama spółka, a dopiero gdy majątek spółki nie wystarczy na zaspokojenie wierzycieli, aktualizuje się odpowiedzialność komplementariusza.
Komandytariusz, czyli wspólnik pasywny
Komandytariusz jest natomiast wspólnikiem, którego rola zasadniczo opiera się na biernym inwestowaniu w spółkę. To co w szczególności odróżnia go od komplementariusza to brak ustawowego prawa do prowadzenia spraw spółki i reprezentowania jej. Nie oznacza to jednak, że komandytariusz nie ma żadnych praw w spółce. Jego zgoda jest wymagana w podejmowaniu szczególnie istotnych dla spółki decyzji. Komandytariuszowi przysługują również uprawnienia kontrolne i oczywiście prawo do części zysku.
Mniejszy zakres praw komandytariusza został wyważony przez ustawodawcę ograniczoną odpowiedzialnością tego wspólnika za zobowiązania spółki. Komandytariusz odpowiada wobec wierzycieli do wysokości ustalonej w umowie spółki, do tzw. sumy komandytowej, i jest wolny od odpowiedzialności za zobowiązania spółki w granicach wartości wniesionego wkładu. Oznacza to, że komandytariusz odpowiada swoim majątkiem osobistym tylko do wartości różnicy między ustaloną sumą komandytową a wartością wniesionego do spółki wkładu. Jeśli zatem wartość wkładu jest równa lub wyższa niż wysokość sumy komandytowej (co w praktyce jest najczęstszą sytuacją) to jego odpowiedzialność jest wyłączona.
Przy prowadzeniu działalności związanej z niskim poziomem ryzyka operacyjnego przedsiębiorca może przyjąć rolę komplementariusza spółki, bez obaw o swój majątek osobisty, a jednocześnie zyskać inwestora, zachowując wpływ na spółkę oraz możliwość kontynuowania działalności pod własnym nazwiskiem. Zgodnie bowiem z obowiązującymi przepisami nazwa spółki komandytowej powinna zawierać nazwisko albo nazwę jej komplementariusza.
Spółka komandytowa będzie dobrym rozwiązaniem również dla osoby, która posiada wolny kapitał i chciałaby go zainwestować, bez konieczności przyjmowania na siebie znacznej liczby obowiązków korporacyjnych. Jeżeli jednak inwestorowi będzie zależało na tym, aby również posiadać prawo do występowania w imieniu spółki wobec kontrahentów, zawsze może zostać udzielone mu odpowiednie pełnomocnictwo.
Odformalizowanie spółki komandytowej
Spółka komandytowa, łącząc w sobie cechy zarówno spółki osobowej, jak i kapitałowej stanowi odpowiedź na potrzeby osób, które chcą przy prowadzeniu swojej działalności uniknąć nadmiernego formalizmu oraz zachować elastyczność. Dużym ułatwieniem, jakie niesie ze sobą prowadzenie biznesu w formie spółki komandytowej – w odniesieniu choćby do spółki z o.o. – jest odformalizowanie przeprowadzania posiedzeń wspólników spółki. Przepisy nie przewidują bowiem procedury zwoływania takiego posiedzenia. O ile umowa spółki nie zawiera w tym zakresie szczególnych postanowień, posiedzenia wspólników spółki komandytowej mogą zostać zwołane nawet telefonicznie.
Brak organów w spółce także powoduje uproszczenie jej funkcjonowania, głównie pod kątem braku obowiązku sporządzania rozległej dokumentacji korporacyjnej.
Swoboda w dysponowaniu zyskiem spółki
Spółka komandytowa cechuje się dużą elastycznością konstrukcji, ze względu na bardzo szerokie możliwości modyfikowania postanowień ustawowych. Co szczególnie ważne, elastyczność spółki komandytowej widoczna jest w dysponowaniu jej zyskiem. W przeciwieństwie do spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w której zysk przypadający do wypłaty dzieli się między wspólników proporcjonalnie do ich udziałów, w spółce komandytowej nie ma sztywnej zależności pomiędzy wysokością wniesionego wkładu a wysokością udziału w zysku spółki.
Spółka komandytowa daje szerokie możliwości w zakresie ukształtowania w jej umowie sposobu uczestniczenia wspólników w zyskach i stratach spółki. W przeciwieństwie do spółki z o.o., w spółce komandytowej możliwe jest zwolnienie jednego lub kilku wspólników z uczestnictwa w stratach spółki na podstawie postanowień umowy spółki. Niemożliwym jednak będzie pozbawienie wspólnika udziału w zysku.
W przypadku, w którym w umowie spółki komandytowej brakuje postanowień określających konkretny udział wspólników w zysku spółki, zastosowanie znajdują przepisy Kodeksu spółek handlowych. Zgodnie z ich brzmieniem komplementariusze mają prawo do równego udziału w zysku spółki, natomiast komandytariusze uczestniczą w zysku spółki proporcjonalnie do wniesionego wkładu.
Powyższe zasady mogą jednak zostać zmodyfikowane. W umowie spółki możliwe jest wskazanie konkretnych proporcji albo zasad, na jakich każdy ze wspólników będzie uczestniczył w zysku spółki. Więcej na temat tego w jaki sposób określić udział wspólnika w zysku przeczytasz w naszym wpisie Podział zysku w spółce komandytowej – jak go ukształtować?
Zaliczki na poczet zysku spółki komandytowej
Wspólnikom spółki komandytowej mogą być wypłacane zaliczki na poczet zysku spółki w danym roku obrotowym, jeżeli przewidziane zostało to w umowie spółki. W przeciwieństwie do spółki z o.o., do wypłaty zaliczek w sp.k. nie jest konieczne spełnienie wymogów w zakresie zatwierdzenia sprawozdania finansowego, wyniku finansowego oraz maksymalnej kwoty jaka może zostać przeznaczona do wypłaty. Przy czym należy pamiętać, że ustalenie wyniku finansowego na koniec roku powinno być podstawą do dokonania odpowiednich korekt w wielkości pobranych zaliczek. Po ustaleniu wyniku finansowego za dany rok obrotowy może okazać się, że udział wspólnika lub wspólników w zysku za ten właśnie rok jest mniejszy niż suma wypłaconych zaliczek, wtedy wspólnik ten będzie zobowiązany zwrócić spółce odpowiednią część uzyskanych od niej w ciągu roku świadczeń.
O podatkowym aspekcie wypłaty zaliczek w spółce komandytowej przeczytasz w artykule Zaliczki na poczet zysku w spółce komandytowej – jak je rozliczyć podatkowo?
Opodatkowanie spółki komandytowej w 2024 roku
Począwszy od 1 stycznia 2021 r. – a w niektórych przypadkach od 1 maja 2021 r. – spółka komandytowa przestała być transparentna podatkowo. Tym samym uzyskała ona status podatnika CIT, tak więc samodzielnie rozpoznaje przychody i koszty oraz jest zobowiązana do uiszczania podatku od swoich bieżących dochodów – co do zasady według stawki 19%. Pod pewnymi warunkami możliwe jest stosowanie stawki obniżonej 9% CIT, przy czym możliwość ta dotyczy wyłącznie dochodów ze źródeł innych niż zyski kapitałowe.
Spółce komandytowej przysługuje także prawo do wyboru alternatywnej formy opodatkowania w postaci ryczałtu od dochodów spółek (estoński CIT). Spółka opodatkowana estońskim CIT zasadniczo nie płaci podatku od osiągniętego dochodu aż do chwili wypłaty zysku wspólnikom. O estońskim CIT w spółce komandytowej pisaliśmy w artykule Estoński CIT w spółce komandytowej - jakie korzyści?
Dodatkowo, niektóre spółki komandytowe mogą skorzystać z preferencyjnej stawki 5% CIT, dotyczącej tzw. IP Box. Przysługuje ona podatnikom osiągającym dochody z kwalifikowanych praw własności intelektualnej (np. patentów, majątkowych praw autorskich do programu komputerowego) wytworzonych w ramach prac badawczo-rozwojowych.
Więcej o opodatkowaniu spółki komandytowej w 2024 przeczytasz w naszym artykule Opodatkowanie spółki komandytowej w 2024 r.
Opodatkowanie wypłaty zysków ze spółki komandytowej
Wypłata ze spółki komandytowej zysków osiągniętych od daty objęcia spółki CIT traktowana jest analogicznie do dywidendy. Zysk, który uzyskuje wspólnik, stanowi przychód z tytułu udziału w zyskach osób prawnych i jest opodatkowany stawką 19% PIT lub CIT. Obowiązek wyliczenia, pobrania i zapłaty podatku ciąży na spółce, która wypłaca wspólnikowi kwotę netto.
W niektórych sytuacjach może się jednak okazać, że zobowiązanie podatkowe po stronie wspólników w ogóle nie powstanie lub będzie efektywnie niższe niż 19%. Jest to zależne m.in. od statusu wspólnika.
Komandytariusz ma prawo do skorzystania ze zwolnienia z podatku dochodowego w odniesieniu do połowy przychodu z udziału w zyskach spółki komandytowej, do wysokości 60 tys. zł rocznie. Dotyczy ono zarówno wspólników będących osobami fizycznymi, jak i prawnymi. Możliwość skorzystania z tego zwolnienia jest jednak wyłączona, gdy występują zbyt bliskie powiązania pomiędzy komandytariuszem a komplementariuszem wypłacającej zysk spółki komandytowej. Natomiast wyłącznie dla komandytariuszy będących osobami prawnymi (podatnikami CIT) przewidziane zostało tzw. zwolnienie dywidendowe. Dzięki niemu możliwe jest całkowite zwolnienie wypłaty zysku z podatku, pod warunkiem spełnienia szeregu warunków (m.in. w zakresie minimalnego udziału w zyskach spółki komandytowej).
Więcej o opodatkowaniu zaliczek na poczet zysku przeczytasz w naszym artykule Zaliczki na poczet zysku w spółce komandytowej - jak je rozliczyć podatkowo?
Odliczenie komplementariusza
Od momentu wejścia w życie przepisów o opodatkowaniu spółek komandytowych podatkiem CIT jej wspólnicy są opodatkowani dopiero w momencie otrzymania przez nich zysku ze spółki (lub zaliczek na poczet przyszłego zysku). Opodatkowanie wspólników nie następuje więc „na bieżąco” w trakcie roku, ale w momencie otrzymywania przez nich wypłat z zysku spółki komandytowej.
Otrzymanie przez wspólnika ze spółki komandytowej zysku, co do zasady, wiąże się z obowiązkiem jego opodatkowania po stronie wspólnika stawką 19% PIT lub CIT.
Komplementariusz może na poczet własnego podatku dochodowego od zysku zaliczyć część podatku CIT zapłaconego przez spółkę komandytową – w proporcji, w jakiej posiada on prawo do udziału w zyskach w spółce komandytowej. W zależności więc od stawki CIT stosowanej przez spółkę – po stronie komplementariusza wystąpi podatek dochodowy (w przypadku, gdy spółka będzie małym podatnikiem CIT stosującym stawkę 9%) lub nie będzie miało to miejsca (w przypadku, gdy spółka będzie opodatkowana 19% CIT).
Klaudia Frankowska
Martyna Madejska - Kozioł
