Fundacja rodzinna – czym będzie i dlaczego ma pojawić się w Polsce?

Aktualnie coraz więcej przedsiębiorców – w tym wspólników spółek komandytowych – poszukuje informacji dotyczących fundacji rodzinnej. Procedowany obecnie projekt ustawy o fundacji rodzinnej ma pomóc w zaplanowaniu wielopokoleniowej sukcesji.  Co warto wiedzieć o fundacji rodzinnej?

W aktualnym stanie prawnym właściciele firm rodzinnych mają ograniczone możliwości przekazania swojego biznesu. Mogą oni darować albo przekazać w spadku swoje przedsiębiorstwo wybranej osobie albo osobom. Zapewnia to jednak sukcesję tylko w drugim pokoleniu. Nie mają natomiast wpływu na dalszą przyszłość przedsiębiorstwa i zgromadzonego dzięki niemu majątkowi. Niekiedy, dla zapewnienia sukcesji wykorzystuje się rozwiązania holdingowe. Budowa takich złożonych struktur wymaga jednak znacznych kosztów. Co więcej, nie gwarantuje to zachowania w pełni rodzinnego charakteru prowadzonego przedsiębiorstwa.

Fundacja rodzinna pozwoli firmie trwać i uniknąć sporów między spadkobiercami

Projekt ustawy o fundacji rodzinnej będący odpowiedzią na postulaty zgłaszane przez środowisko firm rodzinnych wprowadzenia do polskiego porządku prawnego rozwiązania ułatwiające sukcesję oraz pozwalające pogodzić interesy związane z działalnością gospodarczą oraz interesy prywatne.

Obecnie w polskim prawie nie ma wystarczających rozwiązań prawnych zapewniających ochronę przed niekorzystnym rozdrobnieniem majątku firmowego w toku spadkobrania. Problem ten dotyczy także przypadków, gdy rodzina lub inni następcy prawni właściciela chcą kontynuować działalność firmy ,ale różnią się co do koncepcji tego działania. To prowadzi czasem do sporów miedzy spadkobiercami. Brak rozwiązań w tym zakresie jest dostrzegalny przede wszystkim wśród osób, które chciałyby zadbać o przyszłość zgromadzonego majątku w dłuższej perspektywie. Zjawisko to powoduje niekiedy, że najbogatsi przedsiębiorcy decydowali się na przeniesienie majątku do zagranicznych fundacji lub trustów.

Więcej przeczytasz w artykule W jakim celu można będzie założyć fundację rodzinną?

Fundacja rodzinna – ma zapewnić dalszy rozwój firmy i zabezpieczyć rodzinę

Celem wprowadzenia fundacji rodzinnej w Polsce jest więc możliwość kumulowania rodzinnego majątku, co ma pozwolić na zatrzymanie kapitału w kraju na wiele pokoleń oraz zwiększenie potencjału krajowych inwestycji. Założeniem projektu o fundacji rodzinnej jest minimalizowanie ryzyka nieudanej sukcesji oraz zagwarantowanie kontynuacji działalności firmy. Przekazanie majątku fundacji rodzinnej ma chronić go przed podziałem, umożliwić jego pomnażanie, a więc także czerpanie z niego korzyści, które będzie można przeznaczyć na pokrycie kosztów utrzymania osób wskazanych przez fundatora.

Fundacja rodzinna – jak ma być  zakładana?

Zgodnie z założeniami do projektu ustawy o fundacji rodzinnej fundator ma mieć możliwość utworzenia fundacji jeszcze za swojego życia lub przewidzenia jej w testamencie. Wpis fundacji rodzinnej do rejestru fundacji rodzinnych w Krajowym Rejestrze Sądowym umożliwi uzyskanie przez nią osobowości prawnej. Zgłoszenia utworzenia fundacji rodzinnej będzie dokonywać fundator, a w przypadku utworzenia fundacji rodzinnej w testamencie – zarząd. Fundacja będzie mogła spełniać na rzecz określonych przez jej fundatora beneficjentów nieodpłatne świadczenia. Fundacja nie będzie natomiast mogła prowadzić działalności gospodarczej.

Fundacja rodzinna – statut i organizacja 

Projekt ustawy o fundacji rodzinnej wskazuje, iż fundacja rodzinna będzie mogła zostać utworzona na podstawie aktu założycielskiego albo testamentu. Oprócz dokumentu powołującego fundację rodzinną najistotniejszą rolę będzie odgrywać statut. Zostaną w nim uregulowane najważniejsze aspekty dotyczące funkcjonowania fundacji rodzinnej oraz ustanowionych w niej organów. Kwestie organizacyjne o charakterze poufnym będą mogły natomiast zostać regulowane w regulaminie oraz innych dokumentach wewnętrznych fundacji rodzinnej.

Projekt ustawy o fundacji rodzinnej przewiduje, iż oprócz ogólnego wskazania w statucie, dane dotyczące beneficjenta i jego uprawień określa się na liście beneficjentów. W celu zachowania poufności będzie możliwość zastrzeżenia przez fundatora, w jakim zakresie lista beneficjentów może nie być jawna, np. dla pozostałych beneficjentów. Uprawnienie to nie będzie jednak dotyczyć zachowania w tajemnicy tożsamości beneficjentów np. wobec organów administracji skarbowej, lecz poufności w relacjach prywatnych.

Kogo zabezpieczy fundacja rodzinna

Beneficjentem fundacji rodzinnej będzie mogła być wyłącznie:

1-osoba fizyczna

2-organizacja pożytku publicznego w rozumieniu przepisów o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie.

Statut określi komu i co będzie przysługiwać od fundacji rodzinnej zgodnie z wolą fundatora. Określenie rodzaju korzyści przysługujących uprawnionym będzie wyłączną i swobodną decyzją fundatora. Można założyć, że co do zasady będą to wypłaty pieniężne albo inne świadczenia o charakterze majątkowym, np. prawo do korzystania z rzeczy. Fundator będzie mógł dokonać zmian w zakresie beneficjentów i przysługujących im świadczeń, bez ograniczeń, w tym także czasowych.

Fundacja rodzinna pod kontrolą rodziny  

Projekt ustawy o fundacji rodzinnej przewiduje, że beneficjentowi będzie przysługiwało prawo wglądu do dokumentów fundacji rodzinnej, w szczególności statutu oraz uzyskania informacji o działalności fundacji rodzinnej. Beneficjent będzie mógł przeglądać dokumenty, sprawozdania finansowe i księgi rachunkowe fundacji rodzinnej, sporządzać z nich odpisy, żądać wyjaśnień od zarządu, osobiście lub przez upoważnioną przez siebie osobą. Wyłączenie z tego uprawnienia będzie dotyczyło wyłącznie dokumentów i informacji, których poufność została zastrzeżona przez fundatora.

Projekt ustawy o fundacji rodzinnej przewiduje, iż świadczenie od fundacji rodzinnej będzie mogło zostać przyznane pod warunkiem albo z zastrzeżeniem terminu. Jako przykład można wskazać  warunek ukończenia studiów, ukończenie określonego wieku, stan zdrowia, narodziny wnuków itd. Projekt ustawy o fundacji rodzinnej zakłada, iż realizacja świadczenia na rzecz beneficjenta nie będzie mogła zagrażać wypłacalności fundacji rodzinnej wobec jej wierzycieli niebędących beneficjentami fundacji rodzinnej i każdorazowo będzie uzależniona od bieżącej sytuacji finansowej fundacji rodzinnej.

Zarządzanie fundacją rodzinną

Organem zarządzającym fundacji rodzinnej będzie zarząd, który będzie odpowiedzialny za realizację celów fundacji rodzinnej oraz gospodarowanie jej majątkiem. Zaproponowane w projekcie rozwiązanie nie wyklucza, aby zarząd był organem jednoosobowym.

Nadzorowanie fundacji rodzinnej

Projekt ustawy przewiduje jako organ nadzoru – radę protektorów. Obowiązek powołania rady protektorów powstanie, gdy liczba beneficjentów przekroczy 25 osób. W innych sytuacjach powołanie rady protektorów będzie zależne od woli fundatora. Członkiem rady protektorów będzie mogła być osoba fizyczna posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Beneficjenci, którzy będą sprawowali funkcję w organach fundacji rodzinnej, będą zobowiązani do przestrzegania statutu oraz uwzględniania woli fundatora, w takim samym stopniu jak członkowie tych organów nieposiadający praw beneficjenta. Projekt ustawy o fundacji rodzinnej przewiduje przy tym zakaz jednoczesnego zasiadania w zarządzie oraz w radzie protektorów.

Zgromadzenie beneficjentów, czyli co może rodzina

Projekt ustawy o fundacji rodzinnej zakłada, iż zgromadzenie beneficjentów będzie organem o charakterze pomocniczym i uzupełniającym. Zgromadzenie beneficjentów będzie zwoływane w przypadku wystąpienia okoliczności faktycznych wymagających podjęcia decyzji przez beneficjentów, w konkretnych, ściśle określonych w ustawie bądź statucie sprawach. Zadaniem zgromadzenia beneficjentów będzie w szczególności wybieranie składu poszczególnych organów i zatwierdzanie sprawozdania finansowego oraz wybór audytora. Jeżeli w fundacji rodzinnej ustanowiono radę protektorów, członków tego organu po śmierci fundatora będzie powoływało zgromadzenie beneficjentów. W zgromadzeniu beneficjentów będzie mógł wziąć udział każdy beneficjent, któremu w statucie przyznano uprawnienie do uczestnictwa w nim. Decyzja w tym zakresie będzie należeć do fundatora.

Fundacja rodzinna – aktualny stan prac legislacyjnych

W dniu 22 marca 2021 r. projekt ustawy o fundacji rodzinnej  został opublikowany w Biuletynie Informacji Publicznej Rządowego Centrum Legislacji.

Spotkanie podsumowujące konsultacje projektu odbyło się w dniu 27 kwietnia 2021 r. o godz. 13.30-15.00. Podsumowanie przeczytasz w artykule Fundacja rodzinna – aktualny stan prac

Według założeń projekt ustawy może trafić do parlamentu w drugiej połowie 2021 r. a ustawa wejść w życie na początku 2022 r.

O potrzebie wprowadzenia fundacji prywatnej w Polsce pisaliśmy już jakiś czas temu w książce Zmiana Warty – praktycznie o sukcesji w Twojej firmie, a także na naszym blogu w artykule Czy założenie fundacji prywatnej jest sposobem na zaplanowanie sukcesji majątkowej?

Czy beneficjentem fundacji rodzinnej będzie mogła być osoba spoza rodziny fundatora?

Projekt ustawy o fundacji rodzinnej nie przewiduje wyłączenia z grona potencjalnych beneficjentów osób spoza rodziny fundatora. Dlatego beneficjentami fundacji rodzinnej będą mogli być nie tylko członkowie rodziny fundatora.

Projekt ustawy o fundacji rodzinnej przewiduje, że fundacja rodzinna będzie zarządzać posiadanym majątkiem i zapewniać jego ochronę oraz spełniać świadczenia na rzecz wskazanego przez fundatora beneficjenta lub beneficjentów. W tym zakresie fundacja może w szczególności wypłacać określone kwoty na rzecz beneficjentów, pokrywać koszty ich utrzymania lub kształcenia, a w przypadku beneficjenta będącego organizacją pożytku publicznego, wspierać realizację przez niego celów społecznie lub gospodarczo użytecznych.

Co jednak istotne zaproponowany projekt ustawy przewiduje zwolnienie od podatku przy realizacji świadczeń na rzecz beneficjentów tylko w zakresie osób najbliższych z rodziny fundatora. Spełnienie świadczeń przez fundację rodzinną na rzecz pozostałych osób będzie natomiast opodatkowane 19% podatkiem dochodowym.

Biorąc jednak pod uwagę dotychczasowe postulaty zgłoszone podczas konsultacji projektu ustawy o fundacji rodzinnej, a także odpowiedzi udzielone przez przedstawicieli resortu rozwoju nie jest wykluczone, że w ostatecznej treści ustawy o fundacji rodzinnej zostaną przewidziane inne, preferencyjne stawki podatku dla określonych grup osób spoza najbliższej rodzinny, np. dla osób żyjących wspólnie w niesformalizowanym związku.

Więcej o aktualnym stanie prac nad projektem ustawy o fundacji rodzinnej przeczytasz w artykule: Fundacja rodzinna aktualny stan prac.

Chcesz dowiedzieć się więcej o fundacjach rodzinnych, sprawdź inne artykuły:

1. Fundacja rodzinna ustawa – aktualny status prac

Jeżeli masz pytania dotyczące sukcesji firmy skontaktuj się z nami.

Jacek Miłaszewski