Mimo objęcia spółek komandytowych podatkiem dochodowym od osób prawnych, spółki te wciąż pozostają atrakcyjnym rozwiązaniem dla wielu przedsiębiorców. Z tego artykułu dowiesz się o czym warto pamiętać konstruując umowę spółki komandytowej.
Przedsiębiorcy cały czas chętnie decydują się na otwieranie nowych firm. W 2023 roku spółka komandytowa była drugą najczęściej wybieraną spółką, co pokazuje, iż nadal cieszy się dużą popularnością, pomimo zmian podatkowych wprowadzonych w ostatnich latach. O zaletach prowadzenia działalności w tej formie piszemy w artykule Spółka komandytowa – nadal jedna z najczęściej wybieranych spółek!
Podział zysku w spółce
Rekomendujemy dokładne określenie w umowie spółki komandytowej mechanizmów podziału pomiędzy wspólników zysków osiągniętych przez spółkę, tak by były one zgodne z ich indywidualnymi oczekiwaniami oraz ogólnymi celami biznesowymi. Jest to istotne, ponieważ odpowiednia konstrukcja tych regulacji może znacząco wpłynąć na satysfakcję i motywację wspólników, a także na efektywność operacyjną i finansową spółki.
W przypadku braku takich ustaleń w umowie, zasady podziału zysków mogą być niekorzystne dla niektórych wspólników. Standardowo, bez odmiennych postanowień umowy spółki, a więc zgodnie z przepisami Kodeksu spółek handlowych, komplementariusze – osoby pełniące funkcję wspólników odpowiedzialnych za zobowiązania spółki całym swoim majątkiem i bez ograniczeń – otrzymywaliby równy udział w zyskach, niezależnie od wielkości ich wkładów kapitałowych. Tymczasem komandytariusze – wspólnicy, których odpowiedzialność ograniczona jest do wysokości ich sumy komandytowej – uczestniczyliby w zyskach proporcjonalnie do wartości ich wkładów.
Ponadto warto rozważyć włączenie do umowy spółki opcji umożliwiającej wspólnikom otrzymywanie zaliczek na poczet przewidywanych zysków, które spółka osiągnąć może w danym roku obrotowym. W przeciwieństwie do spółki z o.o., do wypłaty zaliczek w sp.k. nie jest konieczne spełnienie wymogów w zakresie zatwierdzenia sprawozdania finansowego, wyniku finansowego oraz maksymalnej kwoty jaka może zostać przeznaczona do wypłaty. Przy czym należy pamiętać, że ustalenie wyniku finansowego na koniec roku powinno być podstawą do dokonania odpowiednich korekt w wielkości pobranych zaliczek.
O podatkowym aspekcie wypłaty zaliczek w spółce komandytowej przeczytasz w artykule Zaliczki na poczet zysku w spółce komandytowej – jak je rozliczyć podatkowo?
Wynagrodzenie za prowadzenie spraw spółki
Wspólnikom spółki komandytowej będącym komplementariuszami przysługuje prawo do prowadzenia spraw spółki. Komandytariuszom z kolei takie prawo może zostać przyznane w umowie spółki.
Zasadą jest, że za prowadzenie spraw spółki wspólnikowi nie przysługuje wynagrodzenie. Nie ma jednak przeciwwskazań do tego, aby takie wynagrodzenie przewidzieć w treści umowy spółki. Wspólnicy mogą zatem w umowie spółki zastrzec prawo do wynagrodzenia dla tych spośród nich, którzy prowadzą sprawy spółki. Wynagrodzenie takie może przysługiwać zarówno komplementariuszom, jak i komandytariuszom, jeżeli w umowie spółki przyznano komandytariuszowi prawo do prowadzenia spraw spółki. Warto podkreślić, że umowa spółki może w dowolny sposób kształtować wysokość wskazanego wynagrodzenia. Dopuszczalne jest także zróżnicowanie wysokości wynagrodzenia dla poszczególnych wspólników.
Wynagrodzenie za prowadzenie spraw spółki może stanowić ciekawą i korzystną alternatywę dla „klasycznej” wypłaty zysku ze spółki. Więcej na temat tego, kiedy opłaca się wypłacać środki ze spółki w ten sposób piszemy w artykule Wynagrodzenie komplementariusza czy wypłata zysku – jak tanio wypłacać środki ze spółki komandytowej?
Zakaz prowadzenia działalności konkurencyjnej
Przez działalność konkurencyjną wobec spółki komandytowej rozumie się w szczególności prowadzenie przez jej wspólników własnej działalności gospodarczej w obszarach, które bezpośrednio konkurują z działalnością spółki, jak i uczestnictwo spółce konkurencyjnej jako wspólnik spółki cywilnej, spółki jawnej, partner spółki partnerskiej, komplementariusz spółki komandytowej i komandytowo-akcyjnej lub członek organu spółki kapitałowej.
Istnieją wyraźne ograniczenia dotyczące prowadzenia działalności konkurencyjnej, które dotyczą wspólników mających wpływ na funkcjonowanie spółki komandytowej. Obejmuje to wszystkich komplementariuszy, a także tych komandytariuszy, którzy mają prawo do prowadzenia spraw spółki lub reprezentują spółkę jako pełnomocnicy. Dla tych osób prowadzenie działalności konkurencyjnej jest zabronione, ponieważ mogłoby to powodować konflikt interesów i zagrażać interesom samej spółki.
Komandytariusze, którzy nie mają prawa do prowadzenia spraw spółki ani jej reprezentowania jako pełnomocnicy, mogą prowadzić działalność konkurencyjną bez naruszania interesów spółki komandytowej, chyba że umowa spółki stanowi inaczej. W praktyce oznacza to, że działalność takiego komandytariusza, który nie wpływa bezpośrednio na decyzje zarządcze spółki, z reguły nie jest uważana za zagrożenie dla spółki, co pozwala na większą swobodę w jego działaniach poza spółką.
Jednakże, aby uniknąć potencjalnych konfliktów interesów i chronić spółkę przed nieuczciwą konkurencją ze strony jej własnych wspólników, należy rozważyć wprowadzenie do umowy spółki zasad dotyczących działalności konkurencyjnej. Warto w umowie uwzględnić klauzule, które regulują te kwestie w sposób zapewniający ochronę interesów spółki, jednocześnie pozwalając na jasne rozgraniczenie, co jest dozwolone, a co stanowi naruszenie zasad współpracy w ramach spółki komandytowej.
Przyjęcie nowych wspólników i zamiany ról
Przygotowując umowę spółki komandytowej warto uwzględnić zapisy dotyczące możliwości dołączenia nowych komplementariuszy do spółki oraz zamiany ról obecnych wspólników z komplementariuszy na komandytariuszy i na odwrót. Kodeks spółek handlowych stanowi, że do spółki komandytowej może przystąpić nowy komplementariusz tylko wtedy, gdy umowa spółki wyraźnie na to pozwala. W przypadku braku takiego zapisu w umowie włączenie nowego komplementariusza wymaga zmiany samej umowy. Taka klauzula daje spółce większą elastyczność operacyjną oraz umożliwia łatwiejsze dostosowanie się do zmieniających się okoliczności rynkowych lub strategii rozwoju.
Przeniesienie ogółu praw i obowiązków
Zalecamy, aby umowa spółki komandytowej zawierała postanowienia, umożliwiające przeniesienie ogółu praw i obowiązków wspólników na inne podmioty. Tego rodzaju klauzula znacząco ułatwia zarządzanie strukturą osobową spółki i umożliwia wspólnikom swobodne przekazywanie statusu komplementariusza lub komandytariusza w spółce innym osobom.
Brak takiego postanowienia powoduje, że ogół praw i obowiązków wspólnika nie może zostać zbyty. Oznacza to, że w przypadku chęci wystąpienia wspólnika ze spółki poprzez zbycie przysługującego mu w spółce ogółu praw i obowiązków, nie jest to możliwe bez dokonania odpowiednich zmian w treści umowy.
Więcej o możliwości zmian w gronie wspólników spółki komandytowej piszemy w artykule Jak sprzedać udział w spółce komandytowej?
Wyłączenie obowiązku zgody wszystkich wspólników na zmianę umowy spółki
Zgodnie z tymi przepisami, wszelkie zmiany w umowie spółki komandytowej wymagają zgody każdego z wspólników, zarówno komplementariuszy, jak i komandytariuszy. W ramach umowy spółki można przewidzieć inny mechanizm podejmowania decyzji, tak aby zmiany w umowie były możliwe do przeprowadzenia przy określonej większości głosów. Taka zmiana – z zasady jednomyślności na decyzję większości – może znacznie usprawnić proces podejmowania kluczowych decyzji w spółce, zwłaszcza w sytuacjach wymagających szybkiej reakcji lub kiedy wspólników jest wielu, a ich interesy są zróżnicowane.
Zastosowanie większościowego głosowania w procesie zmiany umowy może przyczynić się do większej dynamiki w zarządzaniu i adaptacji spółki do bieżących potrzeb rynkowych oraz zmieniających się okoliczności biznesowych. Zmniejsza to także ryzyko paraliżu decyzyjnego, który może wystąpić, gdy każda, nawet nieznaczna zmiana umowy wymaga pełnej zgody wszystkich wspólników. Z drugiej strony, wprowadzenie takiej modyfikacji powinno być dokładnie przemyślane i zrównoważone, aby chronić interesy mniejszościowych wspólników i zapewnić, że kluczowe zmiany nie będą przeprowadzane mimo ich woli. Warto rozważyć ustanowienie różnych progów większości dla różnych rodzajów decyzji, co może być kompromisem między elastycznością a ochroną interesów wszystkich wspólników.
Sposób podejmowania uchwał i głosy wspólników
Opisując możliwość liberalizacji zasad dokonywania zmian umowy spółki, wspomnieliśmy o możliwości określenia większości, która mogłaby dokonywać takich zmian. Regulowanie sposobu podejmowania uchwał w spółce komandytowej jest kluczowym elementem, który również może być dostosowany do indywidualnych potrzeb i preferencji wspólników. Zasadniczo, uchwały w spółce komandytowej wymagają zgody wszystkich wspólników, co obejmuje zarówno komplementariuszy, jak i komandytariuszy. Umowa spółki komandytowej może przewidywać odmienne zasady głosowania, co pozwala na większą elastyczność w zarządzaniu. Wprowadzenie specyficznych większości głosów dla podejmowania decyzji w określonych sprawach jest jednym z możliwych rozwiązań. Tego typu podejście może znacząco usprawnić proces decyzyjny, szczególnie w sytuacjach, gdy wspólników jest wielu, a ich opinie są podzielone.
W odniesieniu do modyfikacji zasad głosowania – domyślnie każdy wspólnik ma jeden głos, niezależnie od wielkości jego wkładu. Może to jednak prowadzić do sytuacji, w której wspólnicy, którzy wnieśli do spółki znaczne środki, mają taką samą liczbę głosów jak ci, którzy zainwestowali mniej. Alternatywnie umowa może określać liczbę głosów proporcjonalnie do wniesionego wkładu, co może zapewnić sprawiedliwe odzwierciedlenie zaangażowania finansowego poszczególnych wspólników. Na przykład, można ustalić, że każdy wspólnik otrzymuje jeden głos za każde 100 złotych wniesionego wkładu. Takie szczegółowe uregulowania w umowie spółki komandytowej zapewniają, że wszystkie decyzje są podejmowane w sposób, który najlepiej odpowiada strukturze i dynamice spółki, równocześnie zabezpieczając interesy wszystkich wspólników.
Ustanowienie kworum
Kolejnym aspektem, który warto rozważyć w umowie, jest ustanowienie wymogu kworum, czyli minimalnej liczby wspólników, której obecność jest niezbędna do ważności podejmowanych uchwał. Takie rozwiązanie gwarantuje, że decyzje będą podejmowane w obecności odpowiedniej liczby osób, co zapewnia bezpieczeństwo wspólników.
Zazwyczaj uchwały są podejmowane na posiedzeniach wspólników, jednak umowa może również przewidywać inne metody, takie jak głosowanie korespondencyjne lub elektroniczne. To może znacząco ułatwić proces decyzyjny, szczególnie dla wspólników, którzy nie mogą być obecni osobiście na spotkaniu.
Prawidłowe określenie sumy komandytowej
Suma komandytowa w umowie spółki komandytowej jest kluczowym elementem, który określa maksymalny limit odpowiedzialności komandytariusza wobec wierzycieli spółki. Oznacza to, że komandytariusz odpowiada za zobowiązania spółki do wysokości tej sumy, ale jego osobisty majątek pozostaje chroniony powyżej tej kwoty. Jest to istotne z punktu widzenia ograniczenia ryzyka finansowego dla komandytariuszy, którzy nie chcą narażać całego swojego majątku osobistego.
Suma komandytowa musi być jasno wyrażona w umowie spółki, w formie konkretnej, liczbowo określonej kwoty pieniężnej, na przykład 10.000 zł. To ustanawia jasne i zrozumiałe warunki odpowiedzialności dla komandytariuszy oraz stanowi ważną informację dla wierzycieli spółki.
Jeżeli komandytariusz wniesie wkład o wartości równej lub wyższej niż suma komandytowa, jest całkowicie zwolniony z osobistej odpowiedzialności za długi spółki poza tą kwotą. W przeciwnym razie, jeśli wartość wniesionego wkładu jest niższa niż suma komandytowa, komandytariusz będzie odpowiadał osobistym majątkiem tylko do wysokości różnicy między wniesionym wkładem a określoną sumą komandytową.
Chociaż mogłoby się wydawać, że korzystne jest ustalenie niskiej sumy komandytowej, aby zminimalizować ryzyko dla komandytariusza, istnieją również powody, dla których wyższa suma komandytowa może być preferowana. Wyższa suma komandytowa może zwiększyć zaufanie wierzycieli i partnerów biznesowych, co może przyczynić się do poprawy wizerunku spółki na rynku. Daje to również sygnał o większym zaangażowaniu komandytariuszy i ich zaufaniu do projektu biznesowego, co może być atrakcyjne dla potencjalnych inwestorów i kontrahentów.
Warto również zwrócić uwagę, że suma komandytowa o charakterze symbolicznym, może być uznana przez sąd rejestrowy za fikcyjną, co skutkowałoby odmową zarejestrowania spółki. Z tego względu, przy ustalaniu sumy komandytowej, należy znaleźć równowagę między ograniczeniem odpowiedzialności a wiarygodnością finansową spółki wobec zewnętrznych interesariuszy.
Spółka z o.o. jako komplementariusz
Przed zmianami podatkowymi, które wprowadziły opodatkowanie spółek komandytowych podatkiem dochodowym od osób prawnych (CIT), popularnym rozwiązaniem w strukturze tych spółek było ustanowienie jako komplementariusza spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Takie rozwiązanie miało na celu zwiększenie bezpieczeństwa finansowego oraz ochronę majątku wspólników.
W takiej konstrukcji komplementariuszem spółki komandytowej jest spółka z o.o., która odpowiada za zobowiązania spółki komandytowej całym swoim majątkiem. Jednakże, wspólnicy spółki z o.o., zgodnie z zasadami rządzącymi spółkami z ograniczoną odpowiedzialnością, nie odpowiadają osobistym majątkiem za długi spółki z o.o. To oznacza, że w sytuacji niewypłacalności spółki komandytowej, odpowiedzialność finansowa ogranicza się tylko do majątku spółki z o.o., co daje dodatkową warstwę ochrony wspólnikom spółki komandytowej, którzy często są równocześnie wspólnikami spółki z o.o.
Jednakże, od kiedy spółki komandytowe zostały objęte podatkiem dochodowym od osób prawnych, podwójne opodatkowanie zysków stało się istotnym problemem. Zysk generowany przez spółkę komandytową jest najpierw opodatkowany na poziomie tej spółki, a następnie, gdy jest dystrybuowany do spółki z o.o. jako komplementariusza, podlega ponownemu opodatkowaniu. Taki mechanizm opodatkowania znacząco redukuje efektywność podatkową i finansową takiej struktury, co sprawia, że staje się ona znacznie mniej atrakcyjna dla przedsiębiorców i inwestorów.
Więcej o aktualnych zasadach opodatkowania spółek komandytowych piszemy w artykule Opodatkowanie spółki komandytowej w 2024 r.
Mikołaj Stacherski
Klaudia Frankowska
